Wady wzroku są jednymi z najczęściej diagnozowanych problemów zdrowotnych na świecie. Coraz więcej osób, niezależnie od wieku, zmaga się z pogorszeniem ostrości widzenia. Dlatego warto wiedzieć, jakie są najczęstsze wady wzroku, jak je rozpoznać i jak można je skutecznie leczyć lub korygować.
Krótkowzroczność (miopia) to obecnie najpopularniejsza wada wzroku na świecie. Szacuje się, że do 2050 roku aż połowa globalnej populacji będzie zmagać się z tą wadą. Krótkowzroczność objawia się wyraźnym widzeniem przedmiotów znajdujących się blisko, podczas gdy obiekty oddalone wydają się zamazane lub rozmazane.
Mechanizm tej wady polega na nieprawidłowym ogniskowaniu światła: w oku krótkowidza promienie świetlne skupiają się przed siatkówką, zamiast bezpośrednio na niej. W rezultacie obraz odległych obiektów staje się niewyraźny. Przyczyną jest zwykle wydłużenie osi gałki ocznej oraz nadmierna wypukłość rogówki lub soczewki.
Na rozwój tej wady wpływają głównie predyspozycje genetyczne. Jeśli oboje rodziców są krótkowidzami, ryzyko u dziecka wzrasta nawet do 60-70%. Istotnymi czynnikami ryzyka są również zmiany stylu życia, takie jak ograniczenie czasu spędzanego na świeżym powietrzu, intensywna praca wzrokowa w bliży oraz częste korzystanie z ekranów cyfrowych.
Korekcja opiera się głównie na stosowaniu soczewek o mocy ujemnej (tzw. „minusy”), zarówno w formie okularów korekcyjnych, jak i soczewek kontaktowych. Wśród trwałych metod korekcji można wymienić laserowe zabiegi korekcji wzroku, np. LASIK, SMILE, a także wszczepy soczewek fakijnych. Warto jednak pamiętać, że są to jedynie metody korekcji, a krótkowzroczność nie jest wadą odwracalną.
Dalekowzroczność (nadwzroczność) to wada polegająca na tym, że pacjent dobrze widzi przedmioty znajdujące się daleko, ale ma trudności z ostrością obrazu na bliską odległość, np. przy czytaniu czy pracy przy komputerze.
Problem wynika z nieprawidłowej budowy oka: w nadwzrocznym oku obraz skupiony jest za siatkówką, a nie bezpośrednio na jej powierzchni. Powodem tego może być zbyt krótka gałka oczna lub zbyt płaska rogówka albo soczewka. Przez to promienie świetlne nie są odpowiednio ogniskowane. Za występowanie nadwzroczności odpowiadają czynniki genetyczne.
Początkowo nadwzroczność może przebiegać bez wyraźnych objawów, zwłaszcza u młodych osób, których soczewka jest jeszcze bardzo elastyczna. Jednak w miarę upływu czasu lub przy wyższym stopniu wady pojawiają się typowe symptomy:
Podstawową formą korekcji są okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe sferyczne skupiające, czyli o mocy dodatniej. Ich działanie polega na przesunięciu punktu ogniskowania światła z pozycji za siatkówką na jej powierzchnię. Dla pacjentów z większymi wadami lub oczekiwaniami co do trwałego efektu, dostępne są również procedury laserowej korekcji lub wszczepy soczewek fakijnych.
Astygmatyzm to charakteryzująca się zniekształconym, niewyraźnym obrazem zarówno z bliska, jak i z daleka. Przyczyną tej nieprawidłowości jest nieregularny kształt powierzchni oka, najczęściej rogówki, a czasem także soczewki.
W prawidłowo funkcjonującym oku rogówka ma idealnie kulisty kształt, przypominający piłkę do siatkówki. W przypadku astygmatyzmu jej powierzchnia jest wydłużona w jednym kierunku. W rezultacie światło wpadające do oka nie skupia się w jednym punkcie na siatkówce, lecz tworzy kilka ogniskowych, a to właśnie prowadzi do rozmycia i deformacji obrazu.
Przy korekcji astygmatyzmu stosuje się specjalistyczne okulary korekcyjne z soczewkami cylindrycznymi, które kompensują nierównomierne załamywanie światła. Alternatywą są toryczne soczewki kontaktowe. W przypadku wyższych wartości wady lub nieregularnego astygmatyzmu, możliwe jest także leczenie chirurgiczne, w tym laserowa korekcja wzroku lub wszczepienia soczewki fakijnej.
Starczowzroczność (prezbiopia) nie jest typową wadą wzroku jak krótkowzroczność czy astygmatyzm. To naturalny proces starzenia się oka, który zaczyna być zauważalny zwykle po 40. roku życia. Z wiekiem soczewka oka staje się mniej elastyczna i traci zdolność szybkiego zmieniania kształtu niezbędnego do wyraźnego widzenia na różne odległości.
W miarę postępu starczowzroczności tzw. punkt bliski, czyli najbliższa odległość, z której można ostro widzieć, stopniowo się oddala. Często pojawia się także zmęczenie oczu, uczucie napięcia, a nawet bóle głowy, zwłaszcza podczas długotrwałej pracy z bliskiej odległości.
Najbardziej dotkliwym objawem jest trudność w widzeniu z bliska. Tekst staje się zamazany, a osoba dotknięta prezbiopią zaczyna oddalać książkę czy smartfon, aby lepiej widzieć.
Korekcja prezbiopii obejmuje szereg rozwiązań optycznych. Najprostsze z nich to okulary do czytania, czyli jednoogniskowe o dodatniej mocy optycznej. Dla osób wymagających płynnego widzenia na różne odległości dostępne są okulary progresywne, które zapewniają ostrość w dali, bliży i na odległościach pośrednich. Użytkownicy soczewek kontaktowych mogą skorzystać z wersji multifokalnych, które działają w podobny sposób.
Bibliografia:
https://www.bezokularow.pl/poradnik/4-najczesciej-wystepujace-wady-wzroku
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24224-refractive-errors
https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/refractive-errors/types-refractive-errors
